Weryfikacja dziennikarzy w stanie wojennym należy do najmniej znanych i opisanych komunistycznych prześladowań politycznych w powojennej historii Polski, a zwłaszcza w okresie walki z „Solidarnością”. Dlatego Zarząd Oddziału Warszawskiego SDP rozpoczyna prace, których końcowym efektem będzie powstanie listy dziennikarzy negatywnie zweryfikowanych w stanie wojennym w okręgu warszawskim.

Pomysłodawcą i koordynatorem projektu jest red. Marian Orlikowski. Za tym, żeby projekt przeprowadzić jest cały zarząd Oddziału Warszawskiego.

– O ile sporo już napisano i powiedziano o działalności konspiracyjnej dziennikarzy po delegalizacji SDP i podziemnych wydawnictwach, to weryfikacja, która w znaczący sposób wpłynęła na dalsze losy dziennikarzy, nie doczekała się systemowego opracowania. Nie ma nawet w miarę kompletnej listy osób objętych weryfikacją i nią poszkodowanych. – tłumaczy podjęcie tego tematu Marian Orlikowski.

– Zaczynałem pracę dziennikarską w latach 90-tych, więc mnie to zjawisko nie dotyczyło, ale jako badacz mediów i uważny odbiorca wiem, jakie znaczenie miała negatywna weryfikacja w stanie wojennym dla moich starszych koleżanek i kolegów. Część z nich zmusiła do emigracji, część do zmiany zawodu. Bardzo wielu wartościowych, zdolnych ludzi nie mogło kontynuować legalnej pracy w dziennikarstwie i to z całą pewnością miało wpływ na dalszy rozwój mediów w Polsce – mówi Zbigniew Rytel, prezes Oddziału Warszawskiego SDP.

Weryfikacja w roku 1982 objęła (choć nie miała podstaw prawnych) praktyczne całe środowisko dziennikarskie i przyjmuje się, że pracę straciło wówczas ok. 10 tys. Dziennikarzy, jednak ze względu na ograniczony czas i środki nasze działania będą dotyczyły głównie Warszawy. Za takim rozwiązaniem przemawia również statystyka –w stolicy było najwięcej redakcji i dziennikarzy.

Dzisiaj część z nich to osoby wciąż czynne zawodowo, a spora grupa to emeryci działający jeszcze społecznie w Stowarzyszeniu Dziennikarzy Polskich. Z przyczyn demograficznych pokolenie osób, które doświadczyły weryfikacji i pamiętają zachodzące wówczas zjawiska odchodzi.

Uznaliśmy, że to ostatni moment na zebranie, usystematyzowanie i rozpropagowanie wiedzy o tym nader ważnym ataku władz komunistycznych na środowisko dziennikarskie. Dla części pracowników mediów negatywna weryfikacja oznaczała definitywne zakończenie kariery, musieli się przebranżowić, inni próbowali sił w zawodach pokrewnych z dziennikarstwem, żeby móc kiedyś powrócić do zawodu. Duża grupa dziennikarzy podjęła także działalność konspiracyjną w wydawnictwach podziemnych.

Co chcemy zrobić?

Celem projektu jest ustalenie maksymalnie dokładnej listy osób, które w stanie wojennym, z przyczyn politycznych, straciły możliwość pracy w dziennikarstwie. Elementem projektu będzie kwerenda źródeł otwartych, a także zasobów archiwalnych takich instytucji, jak IPN, Ośrodek Karta oraz Archiwum Akt Nowych.

Przeprowadzimy ankietę w warszawskich redakcjach, w gronie członków OW SDP, a w miarę możliwości również w pozostałych oddziałach SDP, która będzie miała na celu określenie zasobu wiedzy i danych źródłowych o weryfikacji. Po zidentyfikowaniu tych źródeł, informacje pozyskane z nich zostaną włączone do prac badawczych.

Głównym etapem projektu będzie badanie archiwów IPN, Ośrodka Karta oraz Archiwum Akt Nowych pod kątem materiałów związanych z weryfikacją dziennikarzy w stanie wojennym.

W efekcie realizacji projektu powstanie lista dziennikarzy z okręgu warszawskiego negatywnie zweryfikowanych w formie publikacji drukowanej oraz w formie publikacji elektronicznej (płyta CD) z możliwością udostępnienia na stronie OW SDP (darmowy, nieograniczony dostęp).

Kogo szukamy?

Zachęcamy wszystkich członków SDP, którzy bezpośrednio lub pośrednio zetknęli się z weryfikacją do tego, żeby podzielili się z nami swoimi wspomnieniami i doświadczeniami.

Poszukujemy tez wolontariuszy, którzy zaangażują się w ten projekt jako researcherzy, reporterzy i redaktorzy. Wszystkich chętnych, których interesuje historia naszego środowiska i chcą uchronić od zapomnienia nazwiska swoich kolegów negatywnie zweryfikowanych zapraszamy do współpracy.

Z Panem redaktorem Marianem Orlikowskim można się skontaktować poprzez Biuro Oddziału Warszawskiego SDP – o.warszawski@sdp.pl, a także osobiście lub telefonicznie (22 827 75 35) w każdy wtorek od. godz. 14.00-15.00.

Najbliższe dyżury przed letnią przerwą: 5, 12 i 19 lipca.

Ilustracja: Kadr z filmu „Psy” (1992) w reżyserii Władysława Pasikowskiego, Bogusław Linda podczas spotkania z komisją weryfikacyjną, źródło: www.filmweb.pl